Chuyện ít biết về tục cúng gà đêm giao thừa

Ý nghĩa của việc cúng giao thừa, chọn gà ngon cho mâm cỗ... là những kỹ năng mà bà nội trợ nào cũng nên 'bỏ túi'.

Theo quan niệm dân gian, mỗi năm Thiên đình lại thay toàn bộ quan quân trông nom việc hạ giới.

Thế nên, ngoài mâm cơm dâng gia tiên, việc cúng Giao thừa cũng được người dân coi trọng, tiễn đưa quan quân cai quản năm cũ và đón quan quân cai quản năm mới.

Nguồn gốc của tục cúng gà đêm giao thừa

'Thay vì cúng gà đêm Giao thừa, người ta cúng bằng 1 khổ thịt vai hay 1 cái chân giò. Những thứ đó chỉ có ý nghĩa vật cúng mà không mang ý nghĩa văn hoá', ông Vương Duy Bảo - Cục phó Cục Văn hóa Cơ sở (Bộ VH - TT - DL) từng chia sẻ.

Việc trong mâm cỗ thắp hương luôn có một đĩa gà trống choai là tục mà người dân Việt ai cũng biết. Thế nhưng, vì sao lại là gà mà không phải một vật phẩm khác thì có lẽ ít ai biết rõ.

Theo thần thoại của một số dân tộc Việt, khi Ngọc Hoàng mới sáng tạo ra mặt đất, thấy lạnh lẽo, ẩm thấp, bèn sai 10 mặt trời suốt ngày đêm chiếu sáng để sấy khô mặt đất.

Thế nhưng đất đã khô trắng, nứt nẻ rồi mà Ngọc Hoàng quên không thu các mặt trời lại khiến con người và cây cỏ khốn đốn vì nắng hạn.

Có một chàng dũng sĩ giương cung tên bắn liên tiếp rụng 9 mặt trời. Mặt trời cuối cùng sợ hãi quá bay tít lên cao và trốn biệt không ló ra nữa. Mặt đất lại lạnh lẽo tối tăm.

Con người và loài vật rủ nhau đi gọi mặt trời. Chẳng con nào gọi được, cuối cùng chỉ có con gà trống khoẻ mạnh cất tiếng gáy vang lừng khiến mặt trời tò mò ngó xuống rồi quên cả sợ hãi hạ thấp dần độ cao, khiến mặt đất lại sáng bừng lên.

'Đêm giao thừa là đêm trời đất tối tăm nhất, người ta bảo đó là lúc mặt trời ẩn mình sâu nhất.

Nhà nhà bảo nhau đều cúng một con gà trống với hy vọng con gà sẽ đánh thức mặt trời chiếu sáng cho đủ đầy ánh nắng cả năm', ông Bảo lý giải thêm.

Con gà được cúng trong đêm giao thừa phải là gà trống choai, mới le te biết gáy mang biểu tượng về sức khỏe, sự tinh khiết, thể hiện mong ước 'mưa thuận gió hòa' của người dân nông nghiệp lúa nước.

Cách chọn gà cúng giao thừa

Ảnh minh họa

Để có một món gà luộc ngon, đẹp mắt, bạn phải lưu ý ngay chọn mua gà tươi, khỏe mạnh.

Chú gà trống hoa được chọn để thắp hương tổ tiên phải có cái mào đỏ tươi, nhú cao đều nhau, lông mượt, nhanh nhẹn.

Trọng lượng của mỗi con từ 1,2kg - 1,4kg là vừa, không quá to, không quá nhỏ, bày gọn gàng trên bàn thờ.

Gà ta có màu da vàng nhạt tự nhiên và mỏng toàn thật, thịt săn chắc, phao câu nhỏ, mỡ vàng không tập trung ở phần cổ và đùi.

Sau khi gà mua về cắt dây trói chân, thả vào chuồng hoặc vào lồng 2 - 3 giờ để gà đi lại cho máu không tụ ở chân, sau đó mới cắt tiết.

Cách luộc gà ngon

Bước 1: Gà xát muối, rửa sạch cả ngoài da và phía trong rồi để ráo khô.

Ngoài ra, bạn cần chuẩn bị các gia vị luộc bao gồm 3 cọng hành hoa rửa sạch, buộc túm gọn, đập dập 1 mẩu gừng.

Bước 2: Cho gà vào nồi, đổ nước lã xâm xấp gà, cho toàn bộ gia vị (đã chuẩn bị sẵn ở bước 1) cùng chút muối vào nồi luộc gà.

Lưu ý:

- Để tránh tình trạng gà luộc da bị rách hoặc bên ngoài chín mà bên trong còn máu đỏ thì nên cho gà vào nồi nước lạnh ngay từ đầu rồi bắc lên luộc, không nên đợi nước sôi mới cho gà vào.

- Khi luộc, để bụng gà hướng xuống dưới và đổ nước sao cho vừa ngập cả con gà là được. Nồi luộc không nên quá to vì thời gian luộc sẽ lâu hoặc quá nhỏ cũng khó trở gà cho chín đều.

Để bụng gà hướng xuống dưới khi luộc (Ảnh minh họa)

Bước 3: Luộc nhỏ lửa

Ban đầu bật lửa to và đậy nắp nồi. Khi nước sôi thì hớt bọt cho nước luộc trong.

Để sôi khoảng 5 phút thì giảm lửa nhỏ liu riu, nếu để nước sôi sung sục liên tục thì gà sẽ bị rách da, thịt bên ngoài co rút lại mà bên trong chưa kịp chín.

Thời gian luộc: Tùy theo trọng lượng và gà non hay già mà thời gian luộc sẽ khác nhau.

Cách đặt gà lên mâm cúng

Với gà cúng gia tiên trên bàn thờ, quan niệm thông thường cho rằng nên đặt gà quay đầu vào trong bát hương với tư thế há miệng, chân quỳ, cánh duỗi tự nhiên để biểu hiện 'con gà biết kêu, biết gáy, đang chầu'.

Khi cúng lễ thì nên để nguyên cả con gà trống vừa đẹp mắt, vừa nghiêm cẩn.

Nếu chặt miếng, phải để gà nguội thịt mới chặt để miếng thịt gà gọn mắt. Không nên chặt khi thịt gà còn nóng vì vừa bị bắn bẩn xung quanh, thịt gà lại bị nát nhũn, méo mó.

Không nên dùng thịt gà quay, rán, ninh, om vì cả hình thức và màu sắc đều không đẹp, mất cân đối và không nghiêm cẩn.

Mâm cúng giao thừa (Ảnh minh họa)

Với gà đặt làm lễ cúng giao thừa, bạn nên đặt gà lên đĩa to, mỏ cài bông hoa hồng đỏ rực (tiết, lòng bầy dưới bụng), hướng đầu gà quay ra hướng cửa với ý nghĩa gọi mặt trời (ánh sáng) chiếu vào cửa nhà mình.